Gliwicki modernizm: Dom Tekstylny Weichmanna

Przy ulicy Zwycięstwa stoi jeden z najciekawszych przykładów modernizmu na Górnym Śląsku, a jego twórcą jest światowej sławy architekt Erich Mendelsohn. Dzisiaj chcemy przybliżyć Wam historię tego miejsca i jego właścicieli.

W 1921 roku do Gliwic przyjeżdża Erwin Weichmann, żyd z Wrocławia. Między bogato zdobionymi miejskimi kamienicami powstaje skromny w swojej formie Seidenhaus (Dom Tekstylny) Weichmann. Sklep został oficjalnie otwarty 22 stycznia 1922 r. Na lokalnym rynku udaje mu się zdobyć sukces, dzięki wysokiej jakości towaru i przystępnej cenie. Asortyment Domu Towarowego był okazały, a na indywidualne zlecenie sprowadzano tkaniny z Wiednia, czy Paryża. Slogan Seidenhaus podkreślał: “dom tekstylny Weichmanna to dom (towarów) dobrej jakości”.

Budynek przy Wilhelmstrasse 31a wyprzedzał swoje czasy. Zaprojektowany przez Ericha Mendelsohna Dom Tekstylny został ujęty w prostej, ale dynamicznej formie, z wykorzystaniem gry linii i kątów ostrych. To był pierwszy tego typu projekt w karierze architekta. Z czasem słynął on z realizacji licznych domów handlowych w niemieckich miastach, ale szczególnie znany w jego karierze jest światowej sławy budynek Wieży Einsteina w Poczdamie. Gliwicki Seidenhaus ma żelbetową konstrukcję, na asymetrycznym rzucie, co uwarunkowane było kształtem działki. Ściany otynkowane były na gładko, a dzięki stalowej konstrukcji można było wykorzystać pełne przeszklenie na parterze i piętrze. Obiekt zalicza się do tak zwanego Reklamebau, bo forma budynku stanowiła reklamę sklepu. Erwin Weichmann chciał się wyróżnić, a awangardowy Dom Tekstylny był przemyślaną promocją, strategią marketingową firmy.

Seidenhaus był jednym z nielicznych awangardowych budynków na początku lat 20. Pojawiał się on na licznych wystawach, między innymi podsumowującej pierwszy okres Bauhaus. W 1926 roku obiekt znalazł się na wystawie w Warszawie wśród najważniejsze dokonania architektury europejskiej. 

W 1930 roku Erwin Weichmann chcąc zabezpieczyć swoją firmę zakłada wraz z Maxem Altgassenem spółkę akcyjną. W latach 30. otwarto kolejne sklepy w Opolu i Katowicach. Gdy do władzy dochodzą naziści Weichmann, jako Niemiec pochodzenia żydowskiego, zaczyna być prześladowany. 1 kwietnia 1933 roku przeprowadzono bojkot sklepów żydowskich, a główne wejście do Seidenhaus blokowali SA-mani. Weichmann się nie poddaję, stawia tabliczkę “Wejście obok”, co było wówczas gestem odwagi. Dwa lata później rodzina podejmuje decyzję o wyjeździe. W 1936 roku sprzedaje swoje akcje, a Dom Tekstylny przemianowuję się Seidenhaus Altgassen. Weichmannowie przeprowadzają się do Zabrze, gdzie modernizują dom towarowy Heilbronów. Gdy represje wobec Żydów w Niemczech się nasilają, wiosną 1938 rodzina decyduje się na wyjazd do Stanów Zjednoczonych. Weichmannowie decydują się zamieszkać w St. Luis i zmienić swoje nazwisko na Winston, aby symbolicznie zamknąć za sobą niemiecki etap w życiu. W 1939 otwarta zostaje fabryka tekstylna Winton’s Fabrics.  

Gliwicki Seidenhaus działał do początku 1945 roku. Max Altgassen w czasie wojny został powołany do służby, jako skarbnik w sztabie w okolicach miasta, dzięki czemu wciąż mógł pilnować swój biznes. Pod koniec 1944 roku został przeniesiony do Drezna, gdzie zginął podczas bombardowania miasta. Po wojnie w budynku dawnego domu tekstylnego znajdowało się Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej i księgarnia książek obcojęzycznych. Pod koniec XX wieku obiekt był w bardzo złym stanie. Działające tam punkty usługowe zniszczyły oryginalny wystrój. Od 2002 roku swoją siedzibę w budynku miał PKO BP, a obecnie Nest Bank. Na początku nowego millenium budynek przeszedł gruntowny remont, dzięki czemu udało się zachować obiekt. 

Źródło:

http://www.gliwiczanie.pl/Reportaz/Seidenhaus/seidenhaus.htm

http://www.bryla.pl/bryla/1,85301,15317050,Historia_jednego_budynku__Dom_Tekstylny_Weichmanna.html

https://www.nowiny.gliwice.pl/wszystkie-oczy-na-seidenhaus-weichmann

https://katowice.wyborcza.pl/katowice/1,35063,15216517,Weichmanna_nie_ma__jestem_Winston.html

Kamil Iwanicki

Tylko 1 na 400 czytających ten artykuł wspiera Gliwice OdNowa finansowo. Wyobraź sobie, co moglibyśmy osiągnąć, gdyby było nas 10 x więcej… Ten tekst powstał dzięki finansowaniu z Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030. Nasz projekt dobiega końca. Jeśli chcesz umożliwić nam funkcjonowanie w 2022 roku, wesprzyj portal wpłatą na cele statutowe. Możesz zrobić to za pomocą szybkich płatności internetowych za pośrednictwem naszej strony:  https://gliwiceodnowa.pl/wesprzyjnas/ Dziękujemy za każdą przekazaną kwotę!