Szanowny Panie Prezydencie,
stowarzyszenie Ośrodek Studiów o Mieście Gliwice jako jeden z podmiotów oficjalnie zaangażowanych w realizację Planu Adaptacji Miasta Gliwice do zmian klimatu do roku 2030 (Uchwała VII/123/2019 Rady Miasta Gliwice z 11 lipca 2019 roku) zobowiązane jest do włączenia się we wdrażanie zaplanowanych przedsięwzięć. Jednym z nich jest działanie 20.3 Budowa urządzeń hydrotechnicznych służących ochronie przeciwpowodziowej w Gliwicach. W jego ramach planuje się wykonanie suchego zbiornika retencyjnego o pojemności 79 500 m3 na potoku Wójtowianka. Obecnie trwają konsultacje społeczne dotyczące zagospodarowania terenu zbiornika, realizowane Zarządzeniem nr PM-2873/2020 Prezydenta Miasta Gliwice z dnia 7 października 2020 r. W Gliwicach konsultacje regulowane są zapisami w § 15 Statutu Miasta.
Konsultacje społeczne to kluczowa składowa partycypacji mieszkańców w rozwoju miasta. Przyjęta uchwałą Rady Ministrów przed pięcioma laty Krajowa Polityka Miejska podkreśla ogromną rolę dojrzałej partycypacji publicznej rozumianej jako udział mieszkańców w definiowaniu i rozwiązywaniu problemów lokalnych i podejmowaniu kluczowych decyzji dotyczących wspólnoty lokalnej ( s. 30).
Aby partycypacja mogła faktycznie przełożyć się na jakość zarządzania miastem, potrzebna jest po obu stronach otwartość na dialog i poszukiwanie kompromisu, a także – dobra wola i zaufanie. Ostatni z wymienionych elementów w szczególny sposób koresponduje z transparentnością procedur partycypacyjnych. Samorządy muszą także dbać o utrzymanie właściwej formy komunikacji, która zapewnia jej dwukierunkowość (s.31).
W sporze o zbiornik na Wilczych Dołach od samego początku bez wątpienia brakuje poszukiwania kompromisu, co jest kluczowe w wypracowywaniu rozwiązań satysfakcjonujących obie strony. Dotychczasowe rozmowy, prowadzące do przedstawienia swoich argumentów i podjęcia decyzji niezależnie od argumentów i racji drugiej strony, nie świadczą o otwartości na dialog i chęci poszukiwania rozwiązania kompromisowego, a także świadczą o braku dobrej woli w procesie decyzyjnym i niedostatecznym zaufaniu w stosunku do interesariuszy przedsięwzięcia.
Rolą administracji publicznej jest zaangażowanie obywateli w realizowane przez nią przedsięwzięcia jeszcze na etapie diagnozowania sytuacji oraz wypracowywania wstępnych rozwiązań. Szczególnie w przypadku procesów inwestycyjnych i kształtowania przestrzeni miejskiej możliwość wyrażenia swojego poglądu jeszcze na etapie dyskusji zmniejsza zagrożenie oprotestowania jej i oporu społecznego na samym końcu procesu (np. już na etapie robót budowlanych).
Jednocześnie, jeśli dojdzie do eskalacji konfliktu i przyjmie on taki rozmiar, że dojdzie do zablokowania działań, władze samorządowe muszą ze szczególną uwagą, nie bagatelizując sytuacji i odnosząc się z szacunkiem dla drugiej strony, podjąć jak najszybsze działania na rzecz rozwiązania konfliktu w duchu dialogu, transparentności i rzetelnej informacji. ( Krajowa Polityka Miejska, s.33)
Krajowa Polityka Miejska zawiera również wskazówki, jak postępować w sytuacji wystąpienia konfliktu, czyli kryzysu w dialogu społecznym, a z takim zjawiskiem mamy obecnie do czynienia w Gliwicach. Do rozwiązania konfliktu miasta muszą dążyć, kierując się zasadą „wszyscy wygrywają” i zarządzać sytuacją konfliktową tak, by stawała się przejawem udziału mieszkańców w zarządzaniu miastem, a jednocześnie narzędziem edukacji partycypacyjnej (s.34)
Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji w 2013 roku opracowało dokument pt. “Siedem Zasad Konsultacji”. Należą do nich: dobra wiara, powszechność, przejrzystość, responsywność, koordynacja, przewidywalność i poszanowanie interesu ogólnego. Szczegółowa analiza poszczególnych zasad pozwala zauważyć istotne rozbieżności pomiędzy powyższymi zasadami, a trwającymi obecnie konsultacjami dotyczącymi zagospodarowania Wilczych Dołów.
Poniżej wskazujemy kryteria, które nie zostały dochowane w realizacji wymienionych siedmiu zasad:
Dobra wiara – kryterium: Organizator konsultacji jest gotowy na opinie krytyczne oraz na wprowadzenie zmian w swojej propozycji, a uczestnicy procesu – na to, by zmienić zdanie, o ile padną przekonujące argumenty. – sposób przygotowania narzędzia badawczego w gliwickich konsultacjach uniemożliwia przedstawienie swojej opinii, dopuszcza jedynie wybór jednej z dwóch opcji lub oddania głosu pustego (najprawdopodobniej w wyniku błędu w przygotowaniu narzędzia badawczego). Tym samym organizator nie zapewnił przestrzeni i nie był w gotowości, by otrzymać opinie krytyczne i wprowadzić zmiany w swojej propozycji.
Przewidywalność – Kryterium 1: Nie można nazywać konsultacjami procesu akceptowania podjętych już decyzji. – Miasto Gliwice zadecydowało o dwóch sposobach zagospodarowania przestrzeni zbiornika. W konsultacjach nie umożliwiono mieszkańcom składania uwag i opinii do zaproponowanych form zagospodarowania, a zatem interesariusze nie mają możliwości wpływu na przedmiot konsultacji, poza wyborem wariantu. W sytuacji, gdy mieszkaniec ma uwagi do danej formy zagospodarowania, nie ma miejsca, by tę opinię wyrazić.Kryterium 2: Konsultacji nie rozpoczyna się dopiero w momencie konfliktu. Dobrze przeprowadzone konsultacje mogą potencjalnemu konfliktowi zapobiec. – o tej zasadzie pisaliśmy wcześniej w piśmie, niemniej przy przeprowadzaniu ankiety problem ponownie się uwypuklił – mieszkańcy w dużej mierze nie chcą decydować czy lepszy jest wariant A, czy B zagospodarowania terenu, ale chcą dialogu i wypracowania kompromisu w zakresie samego zbiornika, a nie jego ozdób. Konflikt jest już bardzo poważny, zatem badanie ankietowe nie stanowi leku na jego zażegnanie.
Poszanowanie interesu ogólnego – Celem konsultacji jest wzajemne wysłuchanie racji. – bez wątpienia zaproponowana przez Miasto Gliwice forma konsultacji nie umożliwia wzajemnego wysłuchania racji, a ogranicza się do pewnych kosmetycznych wyborów.
Do przeprowadzenia przedmiotowych konsultacji postanowiono wykorzystać formularz Google – narzędzie darmowe, nieodporne na nadużycia, oraz niegwarantujące spełnienia wszystkich wymogów zawartych w Zarządzeniu nr PM-2873/2020 Prezydenta Miasta Gliwice.
Po pierwsze narzędzie nie weryfikowało, kto bierze udział w ankiecie (§ 1 pkt 1).
Po drugie możliwe było oddanie nieograniczonej liczby głosów.
Po trzecie możliwe było oddanie głosu pustego, co jest niezgodne z § 3 pkt 2 Zarządzenia, które mówi, że odpowiedzi na pytanie udziela się poprzez zaznaczenie jednej z dwóch odpowiedzi – a lub b. Powyższe błędy i niedociągnięcia skutkowały awarią systemu dogłosowania.
W opublikowanym w dn.19.10.2020 komunikacie Miasto Gliwice poinformowało, że wykorzystane zostanie inne narzędzie badawcze. Badanie przeprowadzone będzie w ramach obowiązującej umowy z profesjonalną firmą sondażową. Komunikat ten od razu narzuca szereg wątpliwości, a przede wszystkim:
w jakiej formie przeprowadzone będzie badanie – CATI, CAWI, CAPI/PAPI czy jeszcze innej? Jeśli CATI, to w jaki sposób ankieterzy w rozmowie telefonicznej będą przedstawiali możliwe koncepcje zagospodarowania zbiornika,
kto będzie grupą docelową badania,
w jaki sposób zapewniona będzie powszechność udziału w konsultacjach wszystkich zainteresowanych,
jaki jest koszt nowej formy badań.
Od kilku lat Miasto Gliwice przeprowadza głosowanie elektroniczne w ramach Gliwickiego Budżetu Obywatelskiego. W tym celu wypracowano narzędzie, które z powodzeniem sprawdza się w naszych lokalnych warunkach. Co stanęło na przeszkodzie, aby i w tych konsultacjach wykorzystać to narzędzie?
Z poważaniem,
Stowarzyszenie OSOM Gliwice
