Oszustwa, które zmieniły miasto

Niemiecki spisek dwukrotnie zmienił życie mieszkańców Gliwic! Czyli o tym, jak zainwestowano w rozwój Gliwic po wojnie francusko-pruskiej 180-1871 oraz o Polaku, który został wykorzystany w prowokacji gliwickiej.

Dziwna i trochę paradoksalna kwestia, ale historia Gliwic pokazuje, że miasto pod niemieckim zarządem przeżywało swoje najlepsze chwile. Mimo że pamiętamy prowokację gliwicką, to nie każde oszustwo miało negatywne skutki. Przypomnijmy dwa wybrane oszustwa, które wywarły wpływ na życie i rozwój miasta.

Na naszych łamach opisywaliśmy prowokację gliwicką, czyli polityczno-militarne przedstawienie, które rozegrało się 31 sierpnia 1939 r. w Gliwicach. Zapraszamy do lektury artykułu: “Filmowa” historia z Gliwic. Przy czym chcielibyśmy zwrócić uwagę, że pierwszoplanową rolę w prowokacji gliwickiej odegrały zwłoki Frazna (Franciszka) Honioka, które w zasadzie nie były tym, na co wyglądały.

Był obywatelem niemieckim, ale narodowości polskiej. Nie dokonał niczego spektakularnego, zamordowany miał być dowodem rzekomej polskiej napaści na Trzecią Rzeszę – „Franz (Franciszek) Honiok 1899-1939, Pierwsza ofiara II wojny światowej”, Gliwice 2019.

Zamiast przybliżać sylwetkę urodzonego przy Dorfstrasse w Łubie Polaka, powiedzmy tylko, że Franz Honiok urodził się, jako siódme dziecko Johana (Jana) i Constantine (Konstancji) z domu Sztoflik. Niewielka miejscowość, wieś, leżała w pobliżu: Pyskowic, Gliwic i Tarnowskich Gór. Ciało Honioka odegrało istotną rolę w oszustwie, które miało dać powód do wojny III Rzeszy.

Informacja to potęga, a jej naginanie i manipulowanie przekazem może prowadzić do poważnych skutków, współczesność nauczyła nas, czym są nowoczesne wojny informacyjne. Jesteśmy świadkami trwającego obecnie konfliktu ukraińsko-rosyjskiego, podczas którego strony szukają prawa do reakcji. Na własne oczy widzimy zmanipulowane wiadomości, którymi karmieni są odbiorcy – poszukiwania uzasadnienia do interwencji.

Dezinformacja w żadnym razie nie jest nowym wynalazkiem, Otto von Bismark, premier Prus, w 1870 r. zmanipulował, a następnie opublikował w prasie obraźliwą dla Francuzów wiadomość. Depesza emska – nazwa od miejsca pierwotnego jej wysłania – stała się powodem do wypowiedzenia wojny Prusom przez Napoleona III Bonaparte, cesarza Francuzów.

Wojna francusko-pruska trwała w latach 1870-1871 i  zakończyła się klęską Francuzów, utratą przez nich Alzacji, części Lotaryngii oraz koniecznością wypłaty na rzecz Prus kontrybucji wojennej w wysokości: 5 mld franków. Jest to istotne, gdyż pieniądze zainwestowano m.in. w rozwój Gliwic.

– Zupełnie zmienia się oblicze regionu, w tym Gleiwitz i okolicznych wiosek. Przemysłowy boom sprawia, że Gleiwitz – stosunkowo niewielkie miasteczko, którego życie jeszcze niedawno toczyło się w obrębie kilkunastu ulic – w ciągu dwóch pokoleń wyrośnie na silny ośrodek przemysłowy, a przez kilkadziesiąt lat jego populacja zwiększy się dziesięciokrotnie –  (Zwróćmy uwagę na statystyki: w 1869 r, – 12 938, w 1890 r. – 19 667, w 1900 – 52 361 podaje ludność Gliwic „Dokumentacja geograficzna”, opr. A. Jelonek, Warszawa 1956.).

– Z jednej strony powstają niezliczone zakłady i osiedla robotnicze, z drugiej – piękne secesyjne kamienice , okazałe świątynie, teatry, a pierwszy film można tu zobaczyć raptem kilka miesięcy po słynnym pokazie braci Lumiére. Napływają inwestorzy, inteligencja, robotnicy, żydzi, ewangelicy. Charakter miasta zmienia się tak bardzo, że zasiedziali mieszkańcy mogą mieć poczucie, że stare dobre Gleiwitz przepadło na zawsze – Zbigniew Rokita, „Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku”, Gliwice 2019.

Nikt z nas nie lubi być okłamywany lub padać ofiarą większej lub mniejszej mistyfikacji. W słowniku języka polskiego PWN pod hasłem ”oszustwo” czytamy o świadomym wprowadzeniu kogoś w błąd lub wykorzystaniu tego błędu, w celu uzyskania korzyści. Słowo ma jednoznacznie pejoratywną semantykę, ale… czasem nawet prowadzi do rozwoju.

Krzysztof A. Kluza