Setna rocznica III Powstania Śląskiego
W nocy z 2 na 3 maja 1921 roku rozpoczęło się III Powstanie Śląskie. Było ono konsekwencją przegranego plebiscytu w marcu, a także przejawem dążeń części ludności śląskiej do zjednoczenia z niepodległą Polską oraz proniemieckiej postawy części wojsk alianckich – Anglii i Włoch.
W kwietniu 1921 roku w hotelu „Lomnitz” w Bytomiu o możliwości rozpoczęcia III Powstania Śląskiego dyskutowali Wojciech Korfanty oraz Maciej Mielżyński. Korfanty początkowo nie był zwolennikiem zbrojnego rozwiązania problemu. Miał on nadzieję, że podział Górnego Śląska uda się załatwić na drodze dyplomacji. Zdanie zmienił, gdy dowiedział się o niekorzystnych propozycjach Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej. Korfanty zaproponował własną propozycję przebiegu granicy. Tak zwana Linia Korfantego miała przebiegać od południa wzdłuż biegu Odry, a potem do Olesna. To wówczas brak zgody Komisji skłoniło Korfantego do podjęcia decyzji o wywołaniu III Powstania Śląskiego.
fot. powstania.slaskie.pl 
Oddział Grenzschutzu
fot. NAC
Wojciech Korfanty
fot. Biblioteka Śląska
29 kwietnia 1921 roku Korfanty zatwierdził plan operacyjny przygotowany przez oficerów konspiracji powstańczej – Dowództwo Obrony Plebiscytu. Początkowo zryw miał się ograniczyć do krótkiej demonstracji, jak II Powstanie Śląskie, ukazujące chęć Ślązaków do przyłączenia się do Polski. Rząd polski nie zaakceptował oficjalnie decyzji o wybuchu powstania, ale udzielał pomocy wojskowej powstańcom.
W nocy z 2 na 3 maja 1921 roku ogłoszono strajk generalny i rozpoczęto akcję dywersyjną odcinającą połączenia kolejowe pomiędzy Niemcami i Górnym Śląskiem. Powstańcy zajęli cały górnośląski okręg przemysłowy. Siły powstańcze wzmocnione zostały ochotnikami z Wojska Polskiego. Początkowo liczyły one 30 tys. żołnierzy, a pod koniec około 46 tysięcy członków armii. Dowódcą oddziałów polskich był ppłk. Maciej Mielżyński, pochodził on Wielkopolski. Gdy powstańcy dotarli do 10 maja do tzw. Linii Korfantego, rozpoczęto rozmowy z Francuzami, a polska Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych ogłosiła wstrzymanie działań ofensywnych.
III powstanie śląskie – grupa powstańców przy zniszczonym pociągu pod Kędzierzynem. Widoczny przewrócony parowóz serii Tp 1.
fot. NAC
W ograniczonej formie walki wciąż trwały, ponieważ Niemcy odmówili prowadzenia rozmów. Przygotowywali się już wtedy do kontrofensywy. Z niemieckiej organizacji konspiracyjnej – Organizacja Bojowa Górnego Śląska (Kampforganisation Oberschlesiens) i oddziałów ochotniczych napływających (Freikorps) z Niemiec utworzono formację – Samoobrona Górnego Śląska (Selbstschutz Oberschlesiens – SSOS). Siły niemieckie liczyły około 30 tys. Na ich czele stał znany na Górnym Śląsku z okresu dowodzenia Strażą Graniczną w 1919 roku gen. Karl Hoefer. Były one dobrze uzbrojone w broń strzelecką, a dysponowały (według danych niemieckich) na początku kontrofensywy 30 działami artyleryjskimi, 6 pociągami pancernymi i w pełni uzbrojonymi oraz wyszkolonymi pododdziałami kawalerii.
Źródło:
- W obcym kraju. Wojsko sprzymierzone na Górnym Śląsku. 1920–1922, red.S. Rosenbaum, Katowice 2011.
- https://powstania.slaskie.pl/content/iii-powstanie-slaskie-w-1921-roku
- Ryżewski Wacław, Trzecie powstanie śląskie, Warszawa 1977
- Powstania śląskie 1919-1920-1921, Encyklopedia Województwa Śląskiego (EWoŚ), Wydawca IBR BŚ, (Powstania śląskie 1919-1920-1921)
- Powstania śląskie, Platforma Edukacyjna Eduś, Wydawca IBR BŚ (Powstania śląskie)
