Czy średnicówka szkodzi gliwickiemu powietrzu?

Drogowa Trasa Średnicowa to obok autostrady A4 najważniejsza trasa w metropolii górnośląskiej, przejęła znaczną część ruchu samochodowego w gliwickim śródmieściu a ponadto łączy Gliwice, Zabrze, Rudę Śląską, Świętochłowice, Chorzów i Katowice. Jak jednak taka trasa, która przecina centrum miasta może wpływać na otoczenie?

Temat ten podjęli dyplomanci Wydziału Inżynierii Środowiska i Energetyki Politechniki Śląskiej pod opieką dr inż. Magdaleny Żak i dr inż. Anny Mainki z Katedry Ochrony Powietrza. Ich badania skupiły się na Drogowej Trasie Średnicowej w Gliwicach i zmianach, jakie jej powstanie spowodowało w stężeniach dwutlenku azotu.

Dwutlenek azotu to bardzo szkodliwy gaz. Charakteryzuje go ostry zapach, podobny do zapachu chloru, to dzięki niemu męczący nas zimą smog przybiera kolor brunatny. Najważniejszą cechą jest jednak wysoka toksyczność. Wysokie stężenie dwutlenku azotu może być bardzo niebezpieczny dla zdrowia. Krótkie narażenie na gaz może działać drażniąco na spojówki oraz śluzówki nosa i gardła. Gaz może wywołać duszności, kłucie w klatce piersiowej i zwiększyć podatność na infekcje dróg oddechowych. Skutki długotrwałego narażenie na jego ekspozycję są jeszcze bardziej niepokojące. Choć trudno wyróżnić efekty spowodowane samym tylko dwutlenkiem azotu, ponieważ w smogu występuje on z innymi substancjami toksycznymi, jednak istnieją podstawy naukowe, by przypisać mu wpływ na rozwój poważnych schorzeń, takich jak astma oskrzelowa, przewlekła choroba płuc, choroby układu sercowo-naczyniowego oraz nowotwory, w szczególności płuc i piersi. Trzeba pamiętać, że tlenki azotu szkodzą nam również w sposób pośredni. Przenikając do gleb, mają wpływ na zapadalność na choroby przewlekłe i śmiertelność.

W samej Polsce liczba zgonów przypisywanych długotrwałej ekspozycji na NO2 szacowana jest na 1,6 tys. rocznie. 

Zjawiska naturalne są głównymi producentami NO2 (wybuchy wulkanów, wyładowania elektryczne, a także aktywność mikroorganizmów), jednak gaz tego pochodzenia jest praktycznie obojętny na ludzkie zdrowie, ponieważ tlenki azotu ulegają rozproszeniu w atmosferze. Inaczej wygląda to w przypadku źródeł sztucznych, takich jak transport, energetyka przemysłowa czy produkcja nawozów sztucznych. Tlenki azotu pochodzące z rur wydechowych w najwyższym stopniu kumulują się w przestrzeni miejskiej i osiągają stężenia groźne dla zdrowia mieszkańców.

Jak to wygląda w Gliwicach po wybudowaniu Trasy Średnicowej i przejęciu przez nią znaczącej części ruchu samochodowego w śródmieściu?

Według pomiarów prowadzonych w kilkunastu miejscach przy DTŚ zmniejszyła się ilość szkodliwego dwutlenku azotu w powietrzu przy ulicach w sąsiedztwie trasy. Próbki pobierano w Gliwicach w 11 punktach, przed budową DTŚ w 2012 roku oraz po oddaniu trasy do użytku w 2016 roku. Miejsca w których mierzono poziom NO2 to ulice i skrzyżowania w pobliżu omawianej drogi. Po otwarciu trasy, stężenie dwutlenku azotu zmalało przy ul. Jagiellońskiej, Franciszkańskiej, Królewskiej Tamy, Zwycięstwa, św. Katarzyny, Jana Śliwki, Fredry w okolicy GCH oraz w dwóch miejscach przy ul. Portowej. Jedynym miejscem, w którym wynik okazał się wyższy niż przed otwarciem DTŚ, jest punkt zlokalizowany na terenie wcześniej oddalonym od głównych dróg (w okolicy obecnych zjazdów na ul. Sienkiewicza i Dubois). Warto jednak zauważyć, że nawet tam nie przekroczyło dopuszczalnego poziomu (dopuszczalna średnia dla całego roku wynosi 40 µg/m3).

W pomiarach stężeń NO2 zastosowano metodę spektrofotometryczną z pasywnym pobieraniem próbek. Pobrano łącznie 561 próbek – przed budową Drogowej Trasy Średnicowej (od kwietnia do maja 2012 roku) oraz po otwarciu trasy (od maja do lipca 2016 roku). Wyniki badań zostały opublikowane w artykule naukowym pt. Cross-Regional Highway Built through a City Centre as an Example of the Sustainable Development of Urban Transport (Drogowa Trasa Średnicowa poprowadzona przez centrum miasta jako przykład zrównoważonego rozwoju transportu miejskiego). Można zapoznać się z nim online w międzynarodowym czasopiśmie Sustainability wydawanym przez MDPI.

„Zaprezentowane rozwiązanie może służyć jako przykład dla innych miast borykających się z problemami niskiej jakości powietrza związanymi z niewydolnymi systemami transportowymi” – zauważają pracownicy Politechniki Śląskiej.

Opracowanie podkreśla, że zmniejszenie stężenia NO2 Gliwice zawdzięczają zastosowaniu właściwych metod technicznych, właściwej organizacji ruchu oraz ograniczeniu prędkości. Aktualnie miasta muszą sobie radzić z rosnącą liczbą pojazdów, obowiązkowe jest więc minimalizowanie ich negatywnego wpływu na środowisko.

Przeczytaj cały artykuł naukowy: Drogowa Trasa Średnicowa poprowadzona przez centrum miasta jako przykład zrównoważonego rozwoju transportu miejskiego

Ada Duda