Najstarsze ślady osadnictwa – Stare Gliwice

Najstarsze ślady osadnictwa na terenie dzisiejszych Gliwic znajdują się w dzielnicy Stare Gliwice. Sięgają nawet ok. 650 roku przed naszą erą. Podczas budowy fabryki Opla znaleziono ślady kultury łużyckiej.

Miejscowość istniała już w XIII wieku, wówczas znajdowała się tu osada z gródkiem, która zniszczona została w czasie najazdu Mongołów około 1259 roku. To prawdopodobnie wówczas dokonano przeniesienia miasta przedlokacyjnego na miejsce obecnej starówki. Stare Gliwice przez wieki były podmiejską wsią. Pierwszy raz nazwa ta pojawia się w akcie notarialnym z 1317 roku wystawionym przez łabędzkiego proboszcza – Mikołaja Szasseka, do którego kościoła należeli parafianie ze wsi.

W Starych Gliwicach znajduję się charakterystyczny budynek spichlerza z XVII wieku. Był on częścią Dominium. Obiekt wzniesiony został z kamienia wapiennego, kojarzy się ze średniowiecznymi budowlami obronnymi. Wśród mieszkańców pojawiały się legendy, iż pierwotnie mógł w tym miejscu znajdować się zamek, a w jego podziemiach ciągnął się tunel prowadzący do kościoła św. Krzyża i na starówkę. Tymi podziemnymi korytarzami podczas oblężenia Gliwic w 1626 roku miało być dostarczane żywność i zaopatrzenie dla mieszkańców miasta.  Pierwotne wnętrze budynek zachował jeszcze do połowy XX wieku. W ostatnich latach w spichlerzu ulokowała się restauracja. Jednym z najcenniejszych zabytków Starych Gliwic jest barokowa rzeźba  św. Jana Nepomucena z II poł. XVIII wieku. 

Stare Gliwice zostały wykupione w 1670 roku przez hrabiego von Welczek. Rok wcześniej kupił on stary zamek w Łabędach, który stał się główną siedzibą rodu. Przez kolejne wieki wieś była związana z Łabędami. Wokół miejscowości znajdowały się pola uprawne, stawy hodowlane, ogrody i chmielniki. Teren Starych Gliwic były dosyć spory, w jego granice wchodził Las Łabędzki, Las Dąbrowa, przebiegające w pobliżu łąki pomiędzy Gliwicami a wsią.

Rozwój przemysłu na przełomie XIX i XX wieku znacznie wpłynął na życie mieszkańców Starych Gliwic. Dużo osób znalazło pracę w hucie Hermina w pobliskich Łabędach. Część mieszkańców zajmowało się furmaństwem dla lokalnego przemysłu. Mimo to, większość gospodarstw wciąż zajmowała się rolnictwem na własny użytek albo w majątku ziemskim Gardel. W 1885 roku otwarto szkołę przy dzisiejszej ulicy Wiejskiej. 

W czasie I wojny światowej zginęło 40 mieszkańców, których upamiętniono na pomniku z 1925 roku, stojącym do dziś przy Wiejskiej. Do powstań śląskich włączyli się aktywnie mieszkańcy. Podczas plebiscytu za przyłączeniem do Polski głosowało 447 osób, a za Niemcami 183. Mimo podejścia propolskiego większości mieszkańców Starych Gliwic znalazły się one w granicach Państwa Niemieckiego. Styczeń 1945 był trudnym okresem dla mieszkańców Starych Gliwic. Armia Czerwona zabiła 11 osób. Udało się uratować większość wsi, dzięki heroicznej postawie mężczyzny, który wyszedł z białą flagą, krzycząc do radzieckiego oficera „Tu nie ma Niemców, tu ludzie mówią po polsku”. W lutym 1945 roku około 70 mieszkańców Starych Gliwic dotknęły deportacje w głąb ZSRR. 

W 1951 roku Stare Gliwice stały się jedną z dzielnic Gliwic. Tego samego roku ojcowie redemptoryści przejęli duszpasterstwo w dzielnicy, a nowa parafia liczyła około 1150 wiernych. Początkowo nabożeństwa sprawowano w drewnianym kościele na Cmentarzu Centralnym oraz w kościele klasztornym Krzyża Świętego. Wkrótce zaczęto je organizować w podarowanej przez Wincentego i Albinę Szombierskich gospodzie przy ulicy Wiejskiej. Darczyńcy pragnęli, aby każdego roku sprawowano w ich intencji Mszę świętą. Dzięki powszechnej mobilizacji parafian remont przebiegł bardzo sprawnie i już 17 czerwca 1951 roku ks. infułat Emil Kobierczyki poświęcił kaplicę, którą powierzono opiece św. Gerarda Majelli, patrona matek w stanie błogosławionym i dobrej spowiedzi świętej, brata zakonnego ze zgromadzenia redemptorystów. Kuracja Krzyża Świętego została z czasem przemianowana na parafię p.w. św. Gerarda.

Źródło:

http://www.gliwiczanie.pl/

Jacek Schmidt, Historia spichlerza w Starych Gliwicach, Gliwice 2007  

https://swgerard.pl/historia-parafii