Strój z Pięknego Lasu

*Piękny Las – pierwsza zachowana informacja o nazwie miejscowości Scuenevalde pochodzi z 1263 roku, zaś z 1269 roku forma Sschönwald zbliżona do nazwy Schönwald używanej do 1947 roku, aż do wysiedlenia niemalże wszystkich rdzennych mieszkańców. Nazwa Schönwald oznacza piękny las. To dzisiejszy Bojków, od 1975 r dzielnica Gliwic.

Mieszkańcy Schönwald wyróżniali się swoim charakterystycznym strojem wśród okolicznych miejscowości. Typowy męski strój ludowy składał się z białej, lnianej koszuli, na którą nakładano czarną kamizelkę zapinaną pod szyję. Pod nią umieszczano przodzik – czarny, ozdobiony pięcioma wstążkami w kolorze zielonym, czerwonym i czarnym z naszytymi małymi sercami albo kwadracikami z tkaniny. Na koszulę zakładano krótką, flanelową kurtkę w kratę w kolorze czarno-modrowym. Mężczyźni nosili czarne lub białe spodnie z sztywnego lnu. W XX wieku zaczęli oni odziewać strój miejski, a odświętny strój ludowy zakładali tylko w czasie ważnych uroczystości.

Mieszkanki Schönwaldu nosiły strój kobiecy na co dzień do końca trwania społeczności, czyli końca II wojny światowej. Najbardziej charakterystyczną częścią stroju była chusta, każda kobieta miała ich przynajmniej osiem. W brzydką pogodę i zimą okrywano się dużą, czarną chustą sięgającą bioder.  Kobiety zakładały koszule z białego lnu, na nią krótki wełniany gorset. Dolna część stroju składała się z halki, a na nią zakładano czarną, wełnianą spódnice wierzchnią, była ona długa do kostek. Na spódnice nakładano fartuch z ciemnego jedwabiu z kwiecistym wzorem. Kolor fartucha był zgodny z kolorem chusty. Uzupełnieniem stroju były pończochy i czarne buty.

Gdy pod koniec XIX wieku rozpoczęto przebudowę kościoła w Schönwaldzie, kobiety zrezygnowały z noszonych wcześniej białych, ozdobnych chust i barwnych elementów stroju, ze względu na brud i unoszący się kurz, który łatwo mógł zniszczyć kosztowny strój. Wówczas schönwaldzianki przestały nosić barwne odświętne stroje do kościoła, nawet w niedziele chodziły w codziennych czarnych chustach i spódnicach. Odtąd większość kobiet zaczęła się ubierać prawie jednakowo, różnice można było dostrzec w kolorze zdobień i detali w strojach kobiecych. Na chustach dzieci kwiaty miały kolor czerwony bądź różowy, natomiast narzeczone po zapowiedziach nosiły zielone hafty, a w czasie żałoby noszono kolor niebieski i fioletowy. Kolorystyka stroju była związana także z rokiem liturgicznym.

Na początku XX wieku strój zaczęto ozdabiać kolorowym haftem, który wyróżniał schönwaldzianki. W hafcie wykorzystywano wielobarwne wzory liści, pąków kwiatów, gałązek  i róż, które tworzyły kwiatowe pasy. W 1920 roku powstała Izba Hafciarska, która promowała szerzej Schönwaldzki haft. O samym hafcie już następnym razem…

Źródło:

Schönwald. Wieś z przeszłości, Joanna Oczko, Bożena Kubit, Muzeum w Gliwicach, Gliwice 2013