Tyle razy pytano nas o zdanie, czyli o konsultacjach społecznych

Konsultacje społeczne to sposób uzyskiwania opinii, stanowisk, propozycji itp. od instytucji i osób, których dotkną skutki proponowanych przez administrację działań. Portal NGO.PL proponuje następującą definicję: Konsultacje społeczne to proces dialogu pomiędzy przedstawicielami władz (każdego szczebla – od lokalnych po centralne) a mieszkańcami, mający na celu zebranie głosów mieszkańców i w oparciu o nie podjęcie przez władze optymalnych decyzji w sprawach publicznych.

Konsultacje społeczne są niezwykle istotne dla jakości działań samorządu, lokalnej polityki, demokracji i życia publicznego. Są formą partycypacji obywatelskiej, czyli włączania mieszkańców w życie miasta. Jednym z najważniejszych efektów takiego włączania jest pobudzenie poczucia odpowiedzialności za dobro wspólne, budowa wspólnoty. Proces konsultacji spełnia jeszcze jedną bardzo ważną funkcję – informowania społeczności lokalnej o planowanych działaniach i możliwych efektach tych działań.

Instytucja konsultacji społecznych jest regulowana przez szereg aktów prawnych, począwszy od Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, przez ustawę o samorządzie, po ustawę o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Zgodnie z tymi przepisami rząd i samorządy mogą przeprowadzić konsultacje społeczne w wypadkach przewidzianych ustawą (wtedy często są one obowiązkowe) oraz w innych sprawach ważnych dla wspólnot samorządowych. Zasady i tryb przeprowadzania konsultacji społecznych z mieszkańcami określają uchwały rad odpowiednich jednostek samorządu terytorialnego (gmin, miast, powiatów, województw).

W naszym mieście procedurę konsultacji społecznych reguluje Uchwała Rady Miejskiej Nr II/24/2018 z dnia 13 grudnia 2018 r. w sprawie Statutu Miasta Gliwice. Odpowiednie przepisy znajdują się w rozdziale 5 – konsultacje społeczne:

§ 15. Statutu Miasta Gliwice:

1. Konsultacje społeczne są formą zasięgania opinii mieszkańców Miasta.
2. Konsultacje przeprowadza się w przypadkach przewidzianych w przepisach powszechnie obowiązujących (konsultacje obowiązkowe) oraz w sprawach uznanych za ważne dla Miasta (konsultacje fakultatywne).
3. Decyzję o przeprowadzeniu konsultacji podejmuje Rada lub Prezydent, w zależności od zakresu kompetencji organu w sprawie podlegającej konsultacjom.
4. Konsultacje mogą być przeprowadzone w formie:
1) ankiet publicznych, w tym internetowych;
2) zebrań mieszkańców;
3) opinii organów jednostek pomocniczych;
4) opinii zainteresowanych instytucji i stowarzyszeń;
5) opinii zainteresowanych mieszkańców po publicznym ogłoszeniu zamierzonego przedsięwzięcia.

5. Konsultacje mogą mieć zasięg:
1) ogólnomiejski;
2) lokalny (np. dzielnicowy);
3) środowiskowy, w odniesieniu do określonej grupy społecznej.

6. W zależności od rodzaju sprawy, decyzję o wyborze formy, zasięgu i czasu trwania konsultacji obowiązkowych podejmuje Prezydent, a o wyborze formy, zasięgu i czasu trwania konsultacji fakultatywnych podejmuje organ, który decyduje o przeprowadzeniu konsultacji, biorąc pod uwagę optymalny sposób dotarcia do mieszkańców i zapewniając jak największą reprezentatywność prowadzonych konsultacji.

7. Ogłoszenie o konsultacjach publikuje się w prasie lokalnej, Biuletynie Informacji Publicznej i na stronie internetowej Urzędu. Ogłoszenie takie powinno zawierać w szczególności opis przedmiotu konsultacji, oraz sposób i termin udzielenia odpowiedzi.

8. Okres oczekiwania na opinie i uwagi mieszkańców o przedmiocie konsultacji nie może być krótszy niż 14 dni.

9. Informację o wynikach konsultacji opracowuje Prezydent i publikuje w prasie lokalnej, Biuletynie Informacji Publicznej oraz na stronie internetowej Urzędu.

10. Wyniki konsultacji nie są wiążące dla organów Miasta, o ile powszechnie obowiązujące przepisy prawa nie stanowią inaczej.

11. W szczególnie ważnych sprawach, Rada może ustalić zasady i tryb przeprowadzania konsultacji odrębną uchwałą.

12. Rada ustala odrębną uchwałą wymagania dotyczące szczególnej formy konsultacji społecznych – budżetu obywatelskiego.

Ile razy, w ciągu ostatnich pięciu lat, władze miasta pytały o zdanie mieszkańców w kluczowych dla nas sprawach (w szczególności takich, których konsultowanie nie jest obligatoryjne)?

W trakcie ostatnich pięciu lat spytano mieszkańców o zdanie zaledwie dwa razy. Nie liczymy tu oczywiście wszystkich konsultacji aktów prawnych, których konsultowanie jest obligatoryjne, a w których rzadko kiedy ktoś bierze udział. Wybrane przez nas konsultacje dotyczyły:

• w 2019 roku – projektu uchwały Rady Miasta Gliwice w sprawie Gliwickiej Inicjatywy Lokalnej (obligatoryjne). W konsultacjach wpłynęła jedna uwaga.
• w 2016 roku – planowanej inwestycji przeciwpowodziowej na potoku Ostropka (fakultatywne). W konsultacjach wpłynęło dziewięć opinii od mieszkańców.

Najsłynniejsze konsultacje przeprowadzone do tej pory przez gliwicki samorząd dotyczyły budowy hali Podium (Arena) w 2012 roku, miały one jednak nieformalny przebieg (brak zarządzenia Prezydenta Miasta o organizacji konsultacji). Nie znaleźliśmy także informacji o tych konsultacjach w gliwickim Biuletynie Informacji Publicznej. O konsultacjach rozpisywały się za to media:

” Po przeliczeniu ankiet odnotowano następujące wyniki:

• liczba mieszkańców uprawnionych do udziału w konsultacjach: 156203
• liczba ankiet wyjętych z urn: 9242
• liczba ankiet prawidłowo wypełnionych: 9175
• liczba ankiet nieważnych: 67
• liczba głosów na TAK: 5664
• liczba głosów na NIE: 3511

Udział w konsultacjach wzięło 5,92% uprawnionych, 61,73% uczestników konsultacji poparło budowę hali „Podium”, 38,27% było przeciw.

Łączny koszt konsultacji wyniósł niespełna 72 tys. zł, z tego koszt wydruku i dystrybucji listu 35 tys. zł, niespełna 30 tys. zł wydano na pozostałe działania informacyjne.”