Kultura

W starym kinie: Capitol

W miejscu, gdzie dziś stoi dziś pomnik Adama Mickiewicza przed wojną stał kompleks kinowo – rozrywkowy Capitol. Tam doszło ponad sto lat temu do jednej z największych tragedii w historii miasta.

Na obecnym placu Mickiewicza już w drugiej połowie XIX wieku powstała gospoda. Na tyłach lokalu działał teatr letni „Schuetzengarten” od 1875 roku. Cztery lata później teren zakupił Friedländer, który zdecydował się w tym miejscu wybudować kompleks rozrywkowy. Miejsce stało się centrum kulturalnym Gleiwitz. Odbywały się tu występy sceniczne, a od 1896 pierwsze pokazy kinematograficzne, zaledwie rok po pierwszym publicznym pokazie braci Lumiere w Paryżu.

W 1918 roku teren wraz z zabudową zakupiło miasto. Miasto po przejęciu budynku zadbało o remont wnętrza i elewacji kompleksu. Po zakończonej renowacji na białej fasadzie pojawił się duży napis Stadtgarten. Salę teatralną szybko przeznaczono na kino, z powodu rzadko odbywających się w niej spektakli. W sobotę 31 sierpnia 1918 roku otwarto “Städlische Lichtspiele”, czyli „Kino Miejskie”, które mogło pomieścić 570 widzów. Gliwickie kino było uznawane za jedno z najbardziej okazałych na Śląsku. Później kompleks podzielono na kino i restaurację wraz z ogrodem.

Zaledwie rok po otwarciu w kinie doszło do tragedii. 24 marca 1919 roku odbywało się przedstawienie dla dzieci „Święta Jadwiga patronka Śląska”. Sala była wypełniona po brzegi. Na widowni przebywało ponad osiemdziesięcioro dzieci. Frekwencja na spektaklu była większa niż ilość miejsc w pomieszczeniu. Podczas pokazu wybuchł stosunkowo niewielki pożar, który wywołał panikę wśród publiczności. Spanikowane dzieci nie reagowały na słowa aktorów, starających się je uspokajać. Drzwi prowadzące na dzisiejszą ulicę Górnych Wałów były zablokowane. Prawdopodobnie zamknęli je sami organizatorzy, którzy nie chcieli wpuszczać na przedstawienie większej ilości osób. Drzwi otwierały się do wewnątrz, co wobec nacierających na nie dzieci, utrudniało ich otwarcie. Do wyjścia na ulicę prowadziły schody. Dzieci tratowały się nawzajem, przewracały, wpadały na siebie. Wiele zmarło w wyniku uduszenia. W trakcie zamieszania kilkadziesiąt osób zostało ciężko rannych, część dzieci zmarła w szpitalu nie odzyskawszy przytomności. Większość z nich zginęła nie tyle wskutek ognia i dymu, ile zostały stratowane bądź uduszone, gdy w panice szukały wyjścia z pomieszczenia.

W sprawie pożaru wszczęto śledztwo, podczas którego ustalono, że budynek pomimo wykonanego wcześniej remontu nie spełniał norm przeciwpożarowych, nie było także nadzoru strażackiego. Ogień wybuchł prawdopodobnie od żarówki lampy, od której zapaliła się kotara. Działalność kino-teatru miasto kontynuowało do roku 1926. Ostatecznie kino popadło w kłopoty finansowe i zdecydowaniu o jego wydzierżawieniu firmie “Deulig Film AG”. Nazwę kina zmieniono na „Deulig -Palast”.

W roku 1930 obiekt przejęła firma Union – Grundstuck GmbH. W kinie odbył się kolejny duży remont, którego celem było jego udźwiękowienie. Wraz z nowymi właścicielami zmieniła się także nazwa kina na „Capitol”. Restaurację wraz z ogrodem i salą im. Blüthner’a wydzierżawił gliwicki browar Scobel. Otwarcie nowego kina pod nazwą „Capitol” odbyło się 1 kwietnia 1930. W kinie oprócz wyświetlania filmów można było przedstawiać też małe formy teatralne.

Kompleks kinowy przetrwał do roku 1945, kiedy został on całkowicie spalony przez żołnierzy sowieckich. Po wojnie na terenie placu powstał pierwszy cmentarz radziecki, który do końca lat 40. został przeniesiony na swoje obecne miejsce na placu Grunwaldzkim.

Z okazji setnej rocznicy śmierci Adama Mickiewicza, w 1955 roku UNESCO ogłosiło Międzynarodowy Rok Mickiewiczowski. Wtedy podjęto decyzję w Gliwicach o budowie pomnika Adama Mickiewicza w Gliwicach. W następnym roku postanowiono, że monument stanie na placu Obrońców Stalingradu i tym samym zmieni się jego nazwa na plac Mickiewicza. Odsłonięcie pomnika nastąpiło w niedzielę 24 listopada 1957 roku.

Źródło:

Weronika Jaglarz „Z dziejów Gliwickich Kin (1907-1945), Rocznik Muzeum w Gliwicach T. XXI

Bogusław Tracz „Ułamki Miasta”

Kamil Iwanicki

2 Comments

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Back to top button