Czy z mapy Gliwic znikną organizacje kulturalne? Jest sprzeciw środowiska

Zaniepokojenie środowiska organizacji pozarządowych wynika z planowanych zmian w organizacji i finansowaniu działań kulturalnych w mieście. To pokłosie planów likwidacji MDK i stworzenia Centrum Kultury w Victoria. Powstał list otwarty do Prezydenta i Rady Miasta Gliwice.

• Zaniepokojenie wzbudziło zapowiadane od 2022 roku zaprzestanie finansowania zadań publicznych w obszarze kultury i sztuki w oparciu o tryb otwartych konkursów ofert,
• zadania w dziedzinie kultury mają być przesunięte do nowej instytucji, która być może będzie podzlecała pewne zadania, będzie się to działo jednak w innym trybie, na podstawie Prawa zamówień publicznych, według uznania dyrektora nowego podmiotu,
• taki system rodzi wiele wątpliwości i utrudnień po stronie organizacji pozarządowych działających w sferze kultury,
• może to doprowadzić do likwidacji wielu stowarzyszeń i fundacji.

Oto pełna treść listu do kierownictwa miasta i Rady Miasta Gliwice:

Szanowni Państwo

Podczas posiedzenia Komisji Edukacji, Kultury i Sportu Rady Miasta Gliwice w dniu 13.04.2021 r. naczelnik Wydziału Kultury i Sportu, Stella Zaborowska-Nawarth, przekazała informację o planowanym zaprzestaniu od roku 2022 finansowania zadań publicznych  miasta Gliwice w obszarze kultury i sztuki, w oparciu o tryb otwartych konkursów ofert na realizację zadań publicznych (art 11 ust 2., art 13 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. 2020 poz. 1057)). Zgodnie z przedstawionym stanowiskiem Pani Naczelnik, środki na realizację wspomnianych zadań zostaną przesunięte na rzecz realizacji celów nowej instytucji kultury, która ma zostać powołana do życia z dniem 01.01.2022 r. Jednocześnie zostało podkreślone, że część zadań nowej instytucji być może będzie zlecana organizacjom wg. uznania dyrektora nowo powstałego podmiotu. Oznacza to, że tryb takiego zamówienia nie będzie się różnił od zamówień innych usług (i realizowany będzie w oparciu o przepisy ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 2019 z późn. zm.) lub w oparciu o wewnętrzny regulamin zamówień jednostki w przypadku zamówień poniżej 130 tys zł) tj. nie będzie dotacją na realizację zadania publicznego, lecz zakupem usług, płatnych w terminach obowiązujących jednostki budżetowe po wykonaniu usługi. Taki system naraża wiele lokalnych organizacji na całkowitą niemożność podjęcia się złożenia oferty w prowadzonych zamówieniach, z uwagi na brak środków (czasem kilku, kilkunastu lub kilkudziesięciu tysięcy złotych), które w sytuacji zlecenia musiałyby zabezpieczyć na czas realizacji zadań (często kilka miesięcy), do momentu zapłaty przez gminę za zrealizowany przedmiot umowy. System dotacyjny, mimo czasochłonnej dla wielu organizacji formy rozliczeń, daje podmiotom pożytku publicznego możliwość realizacyjną, dzięki środkom przelewanym po podpisaniu umowy dotacyjnej na ich konto – tj. na starcie realizacji zadania. Gwarantuje to możliwość pokrywania przez organizacje zobowiązań, które zadanie ze sobą niesie.

W przypadku zastąpienia otwartych konkursów ofert zamówieniami, z formy korzystania ze zleceń jako wykonawca usług zostaną również wyłączone niektóre organizacje pozarządowe. W tym organizacje nieposiadające w swoim statucie zapisów dot. odpłatnej działalności pożytku publicznego, a także stowarzyszenia tzw. zwykłe, niewpisane do Krajowego Rejestru Sądowego – podlegające wpisowi do prowadzonej przez gminę Ewidencji Stowarzyszeń Zwykłych, które mogą, tak jak organizacje rejestrowe, realizować zadania na podstawie dotacji i składać oferty na realizację zadań publicznych w otwartych konkursach. Nie mogą jednak prowadzić działalności ekonomicznej. 

System zakupu usług, przywołany podczas spotkania Komisji Kultury i Sportu, uniemożliwia również (lub co najmniej utrudnia) realizację wielu nowych zadań zgłaszanych przez organizacje pozarządowe do tej pory w konkursach otwartych. Dawały one możliwość nie tylko kontynuowania dotychczasowej działalności, ale również proponowanie zupełnie nowych aktywności – sygnalizowanych poprzez składanie ofert w konkursach na zadania publiczne w dziedzinie kultury i sztuki przeznaczonych na realizację nowatorskich projektów artystycznych (konkursy ogłaszane w ubiegłych latach). Doświadczenia lat ubiegłych pokazują, że każdego roku organizacje składały w trybie konkursowym od 30 do 60 ofert na zadania w obszarze kultury. 

Wyrażamy obawę, czy wszystkie zadania realizowane do tej pory na rzecz mieszkańców przez organizacje pozarządowe zostaną uwzględnione w planie realizacyjnym i budżecie nowej instytucji. Czy znajdzie się miejsce w programie jednej instytucji dla kilkudziesięciu zadań i aktywności podejmowanych dotychczas przez organizacje i z dobrym efektem przez nie realizowanych?

W związku z powyższym, wyrażamy sprzeciw wobec centralizacji i hermetyzowaniu oferty kulturalnej miasta oraz wyłączeniu przedstawicieli środowiska pozarządowego z procesu kreowania i wyboru wartościowych projektów kulturalnych skierowanych do mieszkańców miasta.

Pragniemy podkreślić, że w ślad za ustawą zasadniczą, gdzie w preambule zostało podkreślone, iż prawa podstawowe dla państwa oparte są na „dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot”, tak i w programie współpracy Miasta Gliwice z Organizacjami Pozarządowymi, w paragrafie dotyczącym zasad współpracy, na pierwszym miejscu znalazł się zapis: „współpraca Miasta z Organizacjami odbywa się na zasadach: a. pomocniczości – co oznacza, że samorząd udziela pomocy tylko w niezbędnym zakresie, nie wyręcza obywateli i Organizacji w sprawach, które są w stanie sami rozwiązać”. Współdecydowanie o kierunkach rozwoju kultury i edukacji kulturalnej, a co za tym idzie o wydatkowaniu środków publicznych na ten cel powinno się odbywać transparentnie i w ślad za wspólnie ustalonymi z mieszkańcami i organizacjami priorytetami.

Rozumiemy, że powołanie nowej instytucji wiąże się z poniesieniem przez gminę konkretnych kosztów. Zgadzamy się również z faktem, iż część zadań, w szczególności działania systematyczne i wieloletnie, stanowiące ważny punkt w kalendarzu wydarzeń kulturalnych miasta, może, a nawet powinno być realizowanych na zasadach zlecenia, jako uzupełnienie współpracy gminy z organizacjami pozarządowymi. Oczywiście z zachowaniem partnerstwa, efektywności oraz uczciwej konkurencji i jawności. Jednak widzimy ogromne zagrożenie we wprowadzaniu monokultury, polegającej na arbitralnym narzucaniu programu kulturalnego dla mieszkańców przez zarząd jednej instytucji kultury, stanowiącej jednostkę budżetową miasta, z wykluczeniem głosu mieszkańców zrzeszonych w organizacjach pozarządowych i ich realnych – tak dotychczasowych jak i planowanych – działań w obszarze kultury i edukacji kulturalnej, tworzących przecież całościowo obraz działań na rzecz kultury w mieście.

Zamawianie usług nie jest i nie powinno być rozwiązaniem alternatywnym i całkowicie zastępującym dotychczasowe, zagwarantowane organizacjom w ustawie, formy współpracy – takie jak m.in. otwarty konkurs ofert na realizację zadań publicznych. Nie bez przyczyny ustawodawca przewidział dla podmiotów realizujących działalność społecznie użyteczną – dla organizacji pożytku publicznego takie, a nie inne formy współpracy z samorządem. Dlatego wnosimy o nierezygnowanie z procedury konkursowej, a jedynie wprowadzenie możliwości przeniesienia pod kuratelę nowej instytucji kultury realizowanych przez organizacje pozarządowe cyklicznych imprez i projektów, o ugruntowanej pozycji na mapie gliwickiej oferty kulturalnej. Zwracamy się również z prośbą o włączenie organizacji w proces tworzenia nowych zasad współpracy i o partnerski dialog, który pomoże wypracować zasady finansowania działań podejmowanych przez stronę społeczną, na rzecz kultury i edukacji kulturalnej w mieście.

Pod listem podpisało się do tej pory 22 przedstawicieli gliwickich organizacji pozarządowych, między innymi: Centrum Inicjatyw Społecznych, Warsztat Miejski, Stowarzyszenie “Cała Naprzód”, Fundacja RYTM Gliwice, Fundacja Miastotwór, Ośrodek Studiów o Mieście Gliwice, Fundacja “Winnica pod Gliwicami”, Stowarzyszenie Forum Ceramików, Barwna Galeria, Klub Inicjatyw Kulturalnych.

W odpowiedzi na nasze postulaty miasto zorganizowało spotkanie z organizacjami pozarządowymi działającymi w sferze kultury. Otrzymaliśmy zaproszenie na wideokonferencję z Panią Prezydent Ewą Weber. Spotkanie poświęcone będzie współpracy miasta z organizacjami pozarządowymi i utworzeniu nowej instytucji kultury – informuje Leszek Losza z (Centrum Inicjatyw Społecznych, jeden z autorów listu.

Spotkanie odbędzie się 12 maja o godz. 16.00. Chęć uczestnictwa należy zgłaszać mailowo na adres sekretariat@gods.gliwice.pl do dnia 10 maja 2021 r. ze wskazaniem imienia i nazwiska osoby uczestniczącej w spotkaniu.