Palmiarnia – dzieje egzotycznej oazy

Historia gliwickiej palmiarni sięga przełomu XIX i XX wieku. Kiedy powstaje obecny Park Chopina, to tam wybudowano pierwsze szklarnie, z czasem rozbudowane na ogród zimowy i palmiarnie. Przez ostatnie stulecie palmiarnia była często przebudowana, ale zawsze cieszyła się dużym zainteresowaniem mieszkańców i gości. Dzisiaj chcemy opowiedzieć historie wizytówki Gliwic.

Pod koniec XIX wieku powstał Park Miejski, było to miejsce, gdzie mieszkańcy chętnie spędzali wolny czas. Stadtpark był zaplanowany z wykorzystaniem naturalnej dzikiej miejscowej zieleni i egzotycznej roślinności. Na terenie Parku znajdował się Domek Ogrodnika, który był siedzibą Richarda Riedla, dyrektora ogrodów miejskich. Na terenie Parku w 1924 roku miała odbyć się wystawa botaniczna, a przygotowania do niej dyrektor Riedel rozpoczął już ponad 10 lat wcześniej. 

Na blisko tysiącu metrów kwadratowych zaprezentowano egzotyczne rośliny i kwiaty z rejonu Morza Śródziemnego i Kanarów. Dzięki wystawie udało uzyskać się fundusze na budowę palmiarni. Dyrektorowi Riedlowi zależało na uprawie w niej najciekawszych roślin z całego świata. Jedną z najciekawszych atrakcji była kwitnąca raz w roku „Victoria regia”, jedna z największych roślin wodnych, dla której wybudowano w 1925 roku specjalny basen. W akwariach, terrariach trzymano piranie, płazy, czy rzadkie gatunki gadów. Odwiedzający mogli zobaczyć na żywo ptaki i różne ciekawe gatunki małp z różnych zakątków świata. Palmiarnia została rozbudowana w 1935 roku, dzięki czemu mogły się pomieścić nowe gatunki roślin i zwierząt.

Palmiarnia była jednym z najchętniej odwiedzanych miejsc w Gliwicach. Wycieczki przyjeżdżały z nie tylko z pobliskich miast, ale i z Wrocławia i Dolnego Śląska. Palmiarnię odwiedziło w 1926 roku około ośmiu tysięcy osób, a dziesięć lat później już 30 tysięcy. Szkoły prowadziły tu z uczniami lekcje biologii. Odwiedzający mieli szansę kupić na miejscu egzotyczne rośliny i uzyskać poradę, jak je uprawiać.

Budynki palmiarni uległy znacznemu zniszczeniu w 1945 roku. Przez powybijane szyby wpadał mróz, a niesprawna kotłownia nie była w stanie ogrzać obiektu, co spowodowało utratę większości kolekcji roślin. Straty był tak dotkliwe, że zastanawiano się nad ulokowaniem w jej miejscu zajezdni autobusowej. Dzięki pracy i poświęceniu grupy pasjonatów w tym inż. Krzeczewskiego i pracowników udało się odbudować obiekty i zebrać egzotyczne rośliny, które przywożono z całej Polski. Sprowadzano wówczas niektóre okazy z opuszczonych po wojnie pałaców na Dolnym Śląsku. W 1947 roku palmiarnia znów  zaczęła przyjmować odwiedzających.

Przez lata stan budynków się pogarszał i już w 1964 roku zaczęto myśleć o przebudowie palmiarni. Musiało minąć ponad dwadzieścia lat, aby doszło do modernizacji obiektu. Projekt wykonał Miastoprojekt Gliwice, a z zaprezentowanych planów wybrano koncepcję nr 5. Planowana palmiarnia była dwukrotnie większa od istniejącej. Obiekt miał składać się z ośmiu od dylatowanych pawilonach zaprojektowanych na planie trójkąta. Architekt Andrzej Musialik inspirował się kalifornijską “Kryształowa Katedra”, gdzie konstrukcja rurowa została umieszczona w środku kościoła. W palmiarni konstrukcje zdecydowano się wykorzystać na zewnątrz budynku.

Obecnie w palmiarni znajduję się pięć pawilonów tematycznych: roślin użytkowych, tropiku, historyczny, sukulentów i akwaria. Miejsc to wciąż przyciąga licznych odwiedzających, a w niedzielne popołudnia możemy zobaczyć długie kolejki w parku. Ciekawostką jest, że w palmiarni zachowały się trzy palmy, które trafiły do Gliwic jeszcze w 1924 i liczą one ponad 160 lat.

Źródło:

Wnuk J., Dzieje Palmiarni, Gliwice Znane i Nieznane T. 1, Muzeum w Gliwicach, Gliwice 2020

Musialik A., Palmiarnia miejska w Gliwicach (historia projektowania i realizacji), (maszynopis), Busko Zdrój grudzień 2017,

Schmidt J., Historia i losy gliwickiej palmiarni, [w:] Rocznik Muzeum w Gliwicach t.VI, Gliwice 1990

Skupin A., Egzotyka w ażurach, [w:] Magazyn budowlany, 3/2000

https://mzuk.gliwice.pl/jednostka/palmiarnia/

http://www.gliwiczanie.pl/Reportaz/przyroda/palmiarnia/palmiarnia.htm